ปราสาทตาเมือนธม (Prasat Ta Muean Thom)
เป็นโบราณสถานขนาดใหญ่ที่สุดใน กลุ่มปราสาทตาเมือน ที่มี 3 หลังคือ ปราสาทตาเมือน, ปราสาทตาเมือนโต๊ด และ ปราสาทตาเมือนธม ซึ่งคำว่า "ธม" เป็นภาษาเขมรแปลว่า "ใหญ่" เป็นศาสนสถานสร้างขึ้นตามความเชื่อใน ศาสนาฮินดู ลัทธิไศวนิกาย (Sivaite Hinduism) ซึ่งนับถือ พระศิวะ (The God Siva) เป็นเทพสูงสุด มีสถาปัตยกรรมตามแบบศิลปะขอมสมัย บาปวน (Baphuon) มีอายุราวปลายพุทธศตวรรษที่ 16 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 17 หรือประมาณ พ.ศ.1560 ถึง พ.ศ.1630
ปราสาทตาเมือนธม สร้างอยู่บนเนินลานหินธรรมชาติ เป็นแหล่งท่องเที่ยวในเขตทหาร และอยู่ใกล้ดินแดน เขมร มากที่สุดใน กลุ่มปราสาทตาเมือน ประกอบไปด้วยอาคารหลายหลัง ได้แก่
1. ปราสาทประธาน (Principal Tower) สร้างด้วย หินทราย มีแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า หันหน้าไปทางทิศใต้ต่างจาก ปราสาทตาเมือน และ ปราสาทตาเมือนโต๊ด ที่หันหน้าไปทางทิศตะวันออก ส่วนยอดหรือชั้นหลังคาพังทลายลงมา ภายในปรากฏหลังฐานที่สำคัญคือ ศิวลึงค์ (Linga) ที่สกัดจากหินทรายธรรมชาติ และมีท่อโสมสูตรหรือท่อระบายน้ำมนต์ จาการสักการะบูชา ศิวลึงค์ ต่อจาก ปราสาทประธาน ไปยัง ระเบียงคด ด้านทิศตะวันออก
2. ปราสาทบริวาร (Prang Noi or Small Tower) 2 องค์ สร้างด้วย หินทราย ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ และทิศตะวันตกเฉียงเหนือของ ปราสาทประธาน
3. บรรณาลัย (Library) 2 หลัง สร้างด้วย ศิลาแลง ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ และทิศตะวันตกเฉียงใต้ของ ปราสาทประธาน
4. ระเบียงคด (Gallery) สร้างด้วย หินทราย ล้อมรอบอาคารสิ่งก่อสร้างดังที่กล่าวมาข้างต้น มีแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส และทำหน้าที่เป็น แนวกำแพง (Boundary Wall) ล้อมโบราณสถานแห่งนี้ด้วย มี โคปุระ (Gopura) หรือ ซุ้มประตูเข้าออก (Entrance) ที่กึ่งกลางทั้งสี่ด้าน ส่วนด้านนอก ระเบียงคด ต่อจากซุ้มประตูด้านทิศใต้มี บันไดทางขึ้น ด้านหน้าโบราณสถานสร้างด้วย ศิลาแลง รับกับเส้นทางที่มาจาก เขมร ผ่านทางช่องทาง ตาเมือน นี้
5. สระน้ำ (Pond) ปรากฏอยู่ภายนอก ระเบียงคด ทางด้านทิศเหนือ มีขนาดเล็กจำนวน 2 สระ ก่อเรียงด้วย ศิลาแลง (จะอยู่ด้านขวามือช่วงระหว่างทางเดินจากลาดจอดรถมายังโบราณสถาน)
เนื่องจาก ปราสาทตาเมือนธม อยู่ติดกับเขตชายแดน ไทย-กัมพูชา ทำให้นักท่องเที่ยวฝั่ง ไทย และฝั่ง กัมพูชา สามารถเข้ามาเที่ยวชมได้โดยมี ทหารไทย และ ทหารกัมพูชา คอยดูแลความปลอดภัยของนักท่องเที่ยว ทั้งนี้เราก็ควรอยู่เฉพาะภายในเขตปราสาทเท่านั้น ในวันที่เราไปก็มีคู่บ่าวสาวชาวกัมพูชามาใช้ปราสาทแห่งนี้เป็นจุดถ่ายรูปพรีเวดดิ้งด้วย เราอาจเปรียบหรือเรียก ปราสาทตาเมือนธม นี้ได้ว่าเป็น ปราสาทสองแผ่นดิน เสียดายที่ทุกวันนี้ ปราสาทพระวิหาร ไม่ได้เป็นอย่างนี้
ปราสาทตาเมือนธม ตั้งอยู่ที่ บ้านหนองคันนา หมู่ 8 ตำบล ตาเมียง อำเภอ พนมดงรัก จังหวัด สุรินทร์ ประเทศ ไทย ในช่องเขา ตาเมือน (หรือช่องเขา ตาเมียง) เทือกเขา พนมดงรัก อยู่ติดชายแดนไทยสุดถนนทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2407 เลย ปราสาทตาเมือนโต๊ด ไปประมาณ 900 เมตร มีลานจอดรถจะอยู่ทางด้านทิศเหนือของโบราณสถาน นักท่องเที่ยวที่มาจากฝั่งประเทศ ไทย ใช้เส้นทางเดินเข้าชมโบราณสถานผ่าน สระน้ำ และเข้าทาง ซุ้มประตูด้านทิศตะวันออก ส่วนนักท่องเที่ยวที่มาจากฝั่งประเทศ กัมพูชา ใช้ บันไดทางขึ้น ด้านหน้าทิศใต้เข้าชมโบราณสถาน ส่วนการเช้าชมไม่มีค่าใช้จ่ายใดๆเช่นเดียวกันกับ ปราสาทตาเมือน และ ปราสาทตาเมือนโต๊ด ควรพกบัตรประชาชนคนไทยไปด้วยเผื่อเจ้าหน้าที่ทหารขอตรวจ
..^_^..